Phát biểu tại Diễn đàn Triển vọng thị trường vốn Việt Nam 2026, ông Nguyễn Đức Hiển – Phó trưởng ban Chính sách, Chiến lược Trung ương – cho biết nền kinh tế đang đối mặt với bài toán mất cân đối nguồn lực trong bối cảnh đặt mục tiêu tăng trưởng hai con số giai đoạn 2026–2030.
Theo ông Hiển, doanh nghiệp Việt Nam hiện vẫn phụ thuộc quá lớn vào hệ thống ngân hàng (mô hình bank-based). Trong khi đó, nguồn vốn huy động của ngân hàng chủ yếu là ngắn hạn nhưng lại phải “gánh” cho vay trung và dài hạn, làm gia tăng rủi ro thanh khoản và áp lực lên an toàn hệ thống.
Ở chiều ngược lại, thị trường vốn phát triển chưa tương xứng. Tính đến cuối tháng 11/2025, quy mô thị trường cổ phiếu mới đạt khoảng 81,9% GDP, thấp hơn đáng kể so với mục tiêu 100%. Thị trường trái phiếu chỉ đạt 32,1% GDP, trong khi mục tiêu chiến lược là 47% và vẫn kém xa nhiều quốc gia trong khu vực, dù đây là kênh huy động vốn dài hạn có chi phí thấp hơn tín dụng ngân hàng.
“Không thể mãi mở rộng tín dụng để nuôi tăng trưởng. Nếu tăng trưởng cao nhưng lạm phát tăng mạnh thì tăng trưởng đó không có ý nghĩa”, ông Hiển nhấn mạnh, đồng thời cho rằng sự bứt phá của thị trường vốn trong giai đoạn tới mang tính sống còn đối với nền kinh tế.
Những cảnh báo này cũng trùng khớp với đánh giá của Moody’s Ratings. Theo tổ chức xếp hạng tín nhiệm này, tăng trưởng tín dụng ngân hàng Việt Nam duy trì ở mức cao liên tục từ năm 2022 và có thể tiếp tục tăng tốc, trong khi tốc độ huy động vốn không theo kịp. Điều này buộc các ngân hàng phải phụ thuộc nhiều hơn vào các nguồn vốn nhạy cảm với tâm lý thị trường và gia tăng phát hành trái phiếu, trong bối cảnh bộ đệm thanh khoản còn hạn chế.
Để giảm sự lệ thuộc vào tín dụng, ông Hiển cho rằng cần mở rộng thị trường vốn trên ba trụ cột: hàng hóa, hạ tầng và nhà đầu tư. Trong đó, với trái phiếu doanh nghiệp, cần chuyển từ tư duy “bắt buộc tài sản bảo đảm” sang cơ chế xếp hạng tín nhiệm theo thông lệ quốc tế. Với cổ phiếu, cần xem xét lại room ngoại và tỷ lệ sở hữu nhà nước, đặc biệt tại các ngân hàng lớn, nhằm tăng thanh khoản và khả năng thu hút vốn.
Bên cạnh đó, Việt Nam cần sớm xây dựng khung pháp lý cho tài sản số, blockchain và fintech thay vì tiếp cận quá thận trọng, đồng thời cải thiện hạ tầng giao dịch, thanh toán và chuẩn mực quản trị để nâng hạng thị trường. Việc khơi thông dòng vốn dài hạn từ các quỹ hưu trí, bảo hiểm và thúc đẩy doanh nghiệp nhà nước tham gia thị trường vốn cũng được xem là yếu tố then chốt trong giai đoạn tới.
