Sự mất giá này không đơn thuần là dao động ngắn hạn, mà phản ánh những áp lực nội tại ngày càng lớn. Chính phủ đang theo đuổi chiến lược nới lỏng nhằm kích thích tăng trưởng, với lãi suất duy trì ở mức thấp và thanh khoản được bơm dồi dào ra nền kinh tế. Tuy nhiên, trong khi lãi suất USD vẫn ở mức cao và FED chưa có dấu hiệu giảm, chênh lệch lãi suất ngày càng lớn đã khiến dòng tiền ngắn hạn rút khỏi thị trường, làm suy yếu VNĐ. Ngoài ra, Xuất khẩu tăng chậm do áp lực thuế quan, FDI giải ngân chưa bứt phá, và tâm lý đầu cơ vàng ngày càng lan rộng – tất cả khiến thị trường ngoại hối trở nên “lỏng” hơn bao giờ hết.
Chúng ta có đang đánh đổi quá nhiều cho tăng trưởng trước mắt?
Chính phủ từng khẳng định đầu năm: “Có thể hy sinh một phần lạm phát để đạt được tăng trưởng” – và trong bối cảnh hiện tại, điều đó nghe có vẻ hợp lý. Nền kinh tế cần động lực để phục hồi, cần tạo việc làm, cần thu hút đầu tư để không bị bỏ lại trong cuộc đua toàn cầu. Nhưng cũng chính Chính phủ đã nhiều lần nhấn mạnh một nguyên tắc khác, không kém phần quan trọng: “Không để ai bị bỏ lại phía sau.”!
Vấn đề là: liệu hai mục tiêu đó – tăng trưởng 2 con số và sự công bằng – có đang mâu thuẫn trong thực tế?
Khi đồng VND mất giá, chi phí nhập khẩu nguyên vật liệu, xăng dầu, lương thực và hàng hóa thiết yếu lập tức bị đội lên. Trong một nền kinh tế vẫn còn phụ thuộc lớn vào đầu vào nhập khẩu, hệ quả không tránh khỏi là giá thành sản xuất tăng, kéo theo áp lực lạm phát lan rộng. Các doanh nghiệp buộc phải điều chỉnh giá bán, và cuối cùng – người tiêu dùng, đặc biệt là người lao động thu nhập trung bình – thấp – sẽ là người gánh chịu toàn bộ chi phí này. Khi lạm phát tăng, tiền gửi ngân hàng mất giá trị, lãi suất thực âm khiến tiết kiệm trở nên kém hấp dẫn. Trong khi đó, giá nhà, giá đất và chi phí sinh hoạt tiếp tục leo thang. Nghịch lý nằm ở chỗ: dòng tiền từ chính sách nới lỏng – thay vì chảy vào sản xuất – lại chủ yếu chảy vào tài sản đầu cơ, khiến khoảng cách giàu nghèo ngày càng nới rộng. Người đi làm tích góp cả đời vẫn không theo kịp tốc độ tăng giá bất động sản, trong khi một số nhóm hưởng lợi từ lạm phát tài sản ngày càng giàu lên.
Trong bối cảnh ấy, mới đây Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng đã cảnh báo về mức dư nợ tín dụng/GDP đã vượt ngưỡng 134%. Bà thẳng thắn cho rằng, nếu không kiểm soát tốt, tín dụng tăng nóng có thể gây mất cân đối vĩ mô, tăng rủi ro hệ thống ngân hàng và quan trọng hơn – làm suy yếu tính bền vững và ổn định của nền kinh tế trong tương lai.
Một tương lai nơi con cháu chúng ta phải sống trong một xã hội mà giá nhà đã vượt xa thu nhập, cơ hội vươn lên ngày càng khan hiếm, còn giấc mơ an cư – lạc nghiệp trở thành thứ xa xỉ...
Tất cả những điều này đưa chúng ta trở lại với câu hỏi ban đầu: liệu hai mục tiêu lớn mà Chính phủ đang theo đuổi – tăng trưởng nhanh và phát triển công bằng, bền vững – có đang mâu thuẫn với nhau? Và nếu quả thực có mâu thuẫn, thì điều gì cần được ưu tiên lúc này – tốc độ tăng trưởng, hay chất lượng cuộc sống của đại đa số người dân hôm nay và cả mai sau?
